Καρκίνος & Διατροφή – Συστάσεις για πρόληψη του καρκίνου (Μέρος 5ο)
Καρδιολόγος Ναβροζίδης Γεώργιος • 12 Ιουνίου 2023
Για τους περισσότερους κατοίκους δυτικών χωρών οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου που μπορούν να τροποποιηθούν είναι το κάπνισμα, το βάρος σώματος, η διατροφή, οι λοιμώξεις και η φυσική δραστηριότητα.Όπως αναφέρθηκε, περίπου το 50% των καρκίνων θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί με τροποποιήσεις στη διατροφή και τον τρόπο ζωής.Το γεγονός αυτό οδήγησε την Αμερικανική Εταιρεία Έρευνας του Καρκίνου να εκδώσει συγκεκριμένες οδηγίες (42).
- Να είσαι όσο αδύνατος γίνεται χωρίς να γίνεις ελλιποβαρής
- Να είσαι φυσικά δραστήριος για τουλάχιστον 30 λεπτά κάθε μέρα
- Περιόρισε την κατανάλωση τροφών υψηλής ενεργειακής απόδοσης (πλούσιες σε λιπαρά ,ζάχαρη και/ή φτωχές σε φυτικές ίνες)
- Κατανάλωνε κατά προτίμηση μια ποικιλία λαχανικών, φρούτων, δημητριακών ολικής άλεσης και οσπρίων
- Περιόρισε την κατανάλωση κόκκινου κρέατος (όπως χοιρινό , μοσχαρίσιο κ.α.) και απόφυγε το επεξεργασμένο κρέας
- Περιόρισε τα αλκοολούχα ποτά στα 2/ημέρα για τους άνδρες και στο 1/ημέρα στις γυναίκες
- Περιόρισε την κατανάλωση αλμυρών ή επεξεργασμένων με αλάτι τροφών
- Μη χρησιμοποιείς συμπληρώματα ως προστασία στον καρκίνο
- Είναι καλύτερο για τις μητέρες να θηλάζουν αποκλειστικά μέχρι 6 μηνών και μετά να προσθέτουν άλλα υγρά και φαγητά
- Μετά τη θεραπεία οι επιζήσαντες του καρκίνου πρέπει να ακολουθούν τις ίδιες συστάσεις για την πρόληψη του καρκίνου
Παρά του ότι αυτές οι απλές επιλογές που προάγουν την υγεία θα μπορούσαν να εφαρμοστούν εύκολα σε μεγάλη κλίμακα , αυτό δεν είναι πάντα δυνατό.Οι δυσκολίες που υπάρχουν περιλαμβάνουν την αδιαφορία της πολιτείας και της επιστημονικής κοινότητας να μεταδώσουν τα απαραίτητα μηνύματα στο κοινωνικό σύνολο, καθώς και οικονομικοί και κοινωνικοί λόγοι. Θα ήταν εξάλλου αποτελεσματικότερο και οικονομικά και κοινωνικά αποδοτικότερο να προληφθούν κάποια περιστατικά καρκίνου παρά να θεραπευθούν. Επομένως θα πρέπει να γίνουν μεγαλύτερες προσπάθειες για την επιβολή αυτών των απλών υγιεινών επιλογών στη δίαιτα και τον τρόπο ζωής.
Ιδιαιτερότητες καρδιαγγειακών νοσημάτων στο γυναικείο πληθυσμό
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μετά από 3 δεκαετίες ερευνών αποδεικνύεται ότι οι αιτιολογικές σχέσεις μεταξύ της διατροφής και του καρκίνου είναι πολύπλοκες , συχνά ασαφείς και δεν είναι δυνατή η άμεση συσχέτιση ενός τροφίμου με τον κίνδυνο ή μη εμφάνισης καρκίνου. Αυτό συμβαίνει γιατί τα τρόφιμα αποτελούνται από ένα σύνολο ουσιών, οργανικών και μη, που ο συνδυασμός και η συγκέντρωσή τους δεν είναι σταθερά, ενώ επίσης οι βιολογικά ενεργές ουσίες ποικίλλουν στις διάφορες τροφές. Ακόμα, ο καρκίνος είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη νόσος στην ανάπτυξη της οποίας συμβάλλουν πολλοί παράγοντες: γενετικοί, περιβαλλοντικοί, λοιμώξεις, τρόπος ζωής κ.α. Έτσι οι αρχικές εκτιμήσεις που διαπίστωναν ισχυρές συσχετίσεις μεταξύ συγκεκριμένων διατροφικών συνηθειών ή τροφίμων και καρκίνου, δεν επαληθεύτηκαν από πρόσφατες μεγάλες τυχαιοποιημένες μελέτες. Είναι επίσης πιθανό οι ευνοϊκές δράσεις των τροφών να μην οφείλονται σε ένα συγκεκριμένο συστατικό , αλλά σε συνδυασμό αυτών, και θα πρέπει τα τρόφιμα αυτά να καταναλώνονται όπως είναι χωρίς να είναι απαραίτητη ή αποτελεσματική η «εξαγωγή» του ενεργού συστατικού. Παρά του ότι η χημειοπροφύλαξη επιτεύχθηκε στο εργαστήριο η κλινική αποτελεσματικότητα των τροφών δεν επιβεβαιώθηκε πάντα , ενώ οι θεραπευτικές εφαρμογές των βιοδραστικών ουσιών είναι περιορισμένες.Αυτό απαιτεί τη συνέχιση της έρευνας για τη βελτίωση της βιοδιαθεσιμότητας και των φαρμακολογικών ιδιοτήτων των ενεργών συστατικών των τροφών, καθώς επίσης και την καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών δράσης τους.Το άριστο θεραπευτικό προφίλ και η φυσιολογική τους παρουσία στις τροφές, όπως επίσης και η εύκολη και οικονομική παραγωγή τους τα καθιστούν ιδανική επιλογή για την ευρείας κλίμακας πρόληψη του καρκίνου. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους ασθενείς που παρουσιάζουν ήδη άλλους παράγοντες κινδύνου όπως είναι η κληρονομική και γενετική προδιάθεση, το κάπνισμα , η παχυσαρκία κ.α. Πολλές μελέτες και ερευνητικές προσπάθειες διερεύνησαν την πιθανότητα οφέλους από τη χρήση ειδικών συμπληρωμάτων διατροφής (γλουταμίνης, αμινοξέων, λιπαρών οξέων κ.α.) στην πρόληψη και στη θεραπεία του καρκίνου.Τα αποτελέσματα όμως ήταν αντικρουόμενα. Σε ορισμένες υπήρξε όφελος, σε άλλες όμως παρατηρήθηκε αύξηση στην επίπτωση καρκίνου(41). Επομένως η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής προς το παρόν δεν συνιστάται εκτός από ειδικές περιπτώσεις. Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η χρήση «μαγικών» και εξωτικών τροφίμων ή ουσιών που θεραπεύουν ή προλαμβάνουν τον καρκίνο, αποτελεί ανήθικη εκμετάλλευση του πόνου και της αγωνίας των ασθενών με καρκίνο , ενώ μπορεί να καθυστερήσει ή να οδηγήσει σε διακοπή της ενδεδειγμένης θεραπείας. Οι νεοπλασματικοί ασθενείς ταλαιπωρούνται συχνά από τη νόσο ή τις παρενέργειες της θεραπείας και το μόνο που δεν χρειάζονται είναι οι ψεύτικες ελπίδες από μη επιστημονικά αποδεκτές θεραπευτικές προσεγγίσεις. Τέλος θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η διατροφή είναι μία αποτελεσματική επικουρική αγωγή σε κάθε αντινεοπλασματική θεραπεία, δεν αποτελεί όμως εναλλακτική αγωγή των άλλων θεραπειών.
Σε ασθενείς με καρκίνο η διατροφή και η κατάσταση θρέψης του ασθενούς είναι παράγοντες σημαντικοί που επηρεάζουν σημαντικά τη θεραπεία της νόσου (χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία , χειρουργικές επεμβάσεις κ.α.) , καθώς επίσης και την ποιότητα ζωής και την επιβίωση.Κατά τη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου μεταβάλλονται οι ανάγκες του οργανισμού σε θρεπτικά συστατικά , επηρεάζονται οι διατροφικές συνήθειες του ασθενούς και επιδεινώνονται φυσιολογικές λειτουργίες όπως η πέψη και απορρόφηση των τροφών.Ο καρκίνος αποτελεί μια υπερκαταβολική κατάσταση, διαταράσσει την όρεξη και την ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς οδηγώντας σε μειωμένη πρόσληψη τροφής.Επιπλέον μπορεί να προβάλλει φυσικά εμπόδια στην κατάποση της τροφής (στενώσεις , δυσφαγία) εμποδίζοντας την ικανοποιητική σίτιση.Πολλές από τις παρενέργειες των χημειοθεραπευτικών φαρμάκων , καθώς και της ακτινοθεραπείας οδηγούν σε διαταραχή της κατάστασης θρέψης του ασθενούς (διαταραχές όσφρησης-γεύσης ,διάρροια , ναυτία-έμετος , δυσφαγία , στοματίτιδα-βλεννογονίτιδα κ.α.). Υπολογίζεται ότι ένα 50% περίπου των ογκολογικών ασθενών παρουσιάζουν προβλήματα θρέψης κατά την διάγνωση της νόσου.Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει σε περίπου 70% στα τελικά στάδιά της. Η πτωχή πρόσληψη τροφής σε συνδυασμό με τις αυξημένες απαιτήσεις του οργανισμού σε θρεπτικά συστατικά οδηγούν σε υποθρεψία και εντέλει σε καρκινική καχεξία τον ασθενή.Το σύνδρομο καρκινικής υποθρεψίας-καχεξίας αποτελεί μια αρνητική εξέλιξη στην πορεία της νόσου, και είναι υπεύθυνο για: περισσότερες επείγουσες επισκέψεις στο νοσοκομείο αυξημένο ποσοστό ενδονοσοκομειακών επιπλοκών αυξημένη διάρκεια νοσηλείας και παραμονή στην εντατική περισσότερες διακοπές θεραπείας χαμηλή ποιότητα ζωής και μειωμένη επιβίωση Είναι πολύ σημαντικό επομένως να θέσουμε ορισμένους βασικούς διατροφικούς στόχους σε έναν ογκολογικό ασθενή όπως: Η πρόσληψη τροφής να καλύπτει τις θερμιδικές ανάγκες του οργανισμού Η διατήρηση του σωστού σωματικού βάρους Η αποφυγή απώλειας μυϊκής μάζας Η όσον το δυνατόν καλύτερη πρόληψη και θεραπεία των σχετιζόμενων με τη διατροφή παρενεργειών (μειωμένη όρεξη , δυσκολία στην κατάποση, ναυτία, διάρροιες κ.α.) Η συνέχιση της θεραπείας και η βελτίωση της αποτελεσματικότητάς της Η διατήρηση της λειτουργικότητας του ασθενούς και η βελτίωση της ποιότητας ζωής Η αύξηση της επιβίωσης Στους ασθενείς με καρκίνο έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις αλληλεπίδρασης τροφών και χημειοθεραπείας, όμως αυτό είναι δύσκολο να αποδειχθεί δεδομένης της πολυφαρμακίας των ογκολογικών ασθενών , της πολυπλοκότητας των κλινικών συνδρόμων και της απουσίας σημαντικών κλινικών μελετών στον τομέα αυτό.Για παράδειγμα ο χυμός γκρέιπφρουτ μπορεί να αυξήσει ή να μειώσει την δράση ορισμένων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων, τα συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D μπορεί να εξασθενήσουν την δράση τους, ενώ το αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει σημαντική ηπατική βλάβη σε συνδυασμό με ογκολογικά φάρμακα.Ακόμα , η πρόσληψη τροφής μπορεί να αυξήσει ή να μειώσει την απορρόφηση των φαρμάκων. Ξαφνικές και ανεξήγητες αλλαγές στην κλινική απάντηση ενός ασθενούς στη χημειοθεραπεία μπορεί να είναι το αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης τροφών-φαρμάκων και θα πρέπει ο κλινικός ιατρός να λαμβάνει υπόψη και αυτή την παράμετρο.